به وبلاگ یس خوش آمدید

باردار شدن زنان کارتن خواب ایرانی معضلی است که گریبان جامعه را گرفته است. زنان معتاد و کارتن خواب ممکن است با افرادی غیر از شوهر خود وارد رابطه جنسی شوند که نتیجه آن باردار شدن این زنان است.

مسوولان مراكز گذری كاهش آسیب اعتیاد و تیم‌های سیار خدمات‌رسانی به معتادان كارتن‌خواب، از هراس جدیدی می‌گویند؛ هراسی كه البته ماهیتش چندان جدید نیست اما به تازگی مختصاتش رو به افزایش است. بارداری زنان كارتن‌خواب در چند سال اخیر به یك معضل برای این زنان كه خود را از بسیاری خدمات حمایتی و درمانی محروم كرده‌اند، تبدیل شده است.

مشاهدات فعالان مقابله با اعتیاد حكایت از آن دارد كه این زنان، نه تنها پیش از بارداری، به دلیل شرایط زیستی خود در معرض آسیب‌های جسمی بی‌شمار هستند، بلكه وقتی در مسیر تامین مواد مصرفی‌شان، باردار می‌شوند هم، از ترس عواقب قضایی، نه‌تنها به مراكز درمانی مراجعه نمی‌كنند بلكه بیشتر و بیشتر سعی در پنهان شدن و پنهان ماندن دارند و در حالی كه هیچ اطلاعی از احتمال آلودگی خود به اچ‌‌آی‌وی ایدز ندارند، در پنهانی‌ترین گوشه‌های شهر، نوزاد معتاد خود را به دنیا می‌آورند در حالی كه زایمان طبیعی – درصورت ابتلای این زنان به ایدز – سریع‌ترین راه انتقال ویروس و آلودگی نوزاد به ایدز خواهد بود. در حالی كه شهرداری تهران پیش‌بینی كرده تعداد كارتن‌خواب‌های پایتخت، حدود ٢٠ هزار نفر باشد، محسن روشن پژوه، مدیركل دفتر پیشگیری از اعتیاد سازمان بهزیستی كشور اعلام می‌كند كه ١٠ الی ١٥ درصد از این افراد و حدود ٣ هزار نفر، زنان هستند.

رضا جهانگیری‌فر، معاون خدمات اجتماعی سازمان رفاه، خدمات و مشاركت‌های اجتماعی شهرداری تهران هم گزارش داده كه ٣ درصد از زنان كارتن‌خواب تهران و حدود ٩٠ نفر، باردار هستند. در حالی كه مرگ مادران باردار كارتن‌خواب یا نوزادان‌شان به دلیل زایمان اغلب این زنان در محیط غیربهداشتی، الفبای تقدیر محتوم آنهاست، وزارت بهداشت در آخرین گزارش خود از علل مرگ مادر و كودك طی سال ١٣٩٣ اعلام كرده است: «از ٢٩٣ مرگ مادر در قبال یك میلیون و ٥٤٠ هزار تولد زنده در سال ٩٣، ٦٢ درصد مرگ‌ها به علت نداشتن مراقبت‌های پیش از بارداری بوده و ٥ درصد مادران هم به علت اعتیاد فوت كرده‌اند.»

با این حال، سید حسن قاضی‌زاده هاشمی، وزیر بهداشت در گفت‌وگویی كه با «اعتماد» دارد، ضمن ابراز تاثر برای محرومیت و گرفتاری‌های زنان كارتن‌خواب، عقیم‌سازی آنها را قاطعانه منتفی دانسته و تاكید می‌كند كه این زنان و فرزندان‌شان باید مورد حمایت قرار بگیرند نه اینكه از زندگی و دنبال كردن سرنوشت نامعلوم خود محروم شوند.

پروتكل درمان اعتیاد مادران امسال اجرایی می‌شود
احمد حاجبی، مدیر كل سلامت روان وزارت بهداشت از اجرای پروتكل درمان اعتیاد مادران باردار از امسال خبر می‌دهد؛ پروتكلی كه اگرچه اجرای آن باز هم مانع تولد نوزادان معتاد نخواهد شد اما به گفته حاجبی می‌تواند عوارض اعتیاد را در این نوزادان به حداقل برساند.

«درمان اعتیاد در دوران بارداری نیازمند رویكرد خاصی است و توانمندسازی پزشكان می‌تواند اجرای موفقیت‌آمیز این پروتكل را رقم بزند. البته در این پروتكل، ممانعت از انتقال اعتیاد مادر به نوزاد مدنظر نبوده و قطعا، نوزاد به دلیل ارتباط خونی با مادر، معتاد متولد می‌شود و حتی در اوایل تولد، علایم ترك خواهد داشت كه البته این علایم، قابل كنترل و درمان است اما درمان‌های جایگزین برای مادران معتاد، عوارض اعتیاد برای جنین را كاهش داده و مادر هم با عوارض كمتری بارداری خود را به پایان می‌رساند.»

كاهش باروری گزینه وزارت بهداشت نیست
دفتر سلامت خانواده وزارت بهداشت، از سه سال قبل و در راستای اجرای سیاست‌های افزایش جمعیت، كاهش باروری را از فهرست برنامه‌های خود خارج كرده است. مسوولان این دفتر علاقه‌ای ندارند كه حتی در مورد محدودسازی باروری در افراد با رفتارهای پرخطر – زنان و مردان معتاد و با روابط جنسی غیر ایمن و كارتن‌خواب – حرفی بزنند و حمایت مستقیمی از محدودسازی فرزندآوری در این افراد ندارند اما از سال گذشته دستورالعمل پیشگیری از انتقال اچ‌‌ای‌وی ایدز از مادران باردار به نوزادان در ١٥ استان كشور به اجرا درآمده و عباس صداقت، رییس اداره ایدز وزارت بهداشت در خبر می‌دهد كه در ١٢ دانشگاه علوم پزشكی كشور، كارگاه‌های تربیت مربی در حال برگزاری است و دانشجویان این كارگاه‌ها مامور به ارایه مشاوره‌های ویژه برای زنان در معرض آسیب، معتادان تزریقی و همسران آنها خواهند بود ضمن آنكه تاكید مسوولان وزارت بهداشت بر ارایه آموزش‌های كاربردی و تقویت مشاوره‌ها با هدف بارداری سالم و تولد نوزاد سالم است.

صداقت می‌گوید كه انتقال ایدز از مادر به نوزاد در ایران رقم بالایی ندارد اما تاكید می‌كند كه نگرانی از بارداری یك مادر معتاد، صرفا به دلیل تولد یك نوزاد معتاد نیست بلكه اعتیاد مادر می‌تواند به تولد نوزادی با ناهنجاری‌های مادرزادی فراوان منجر شود. «آخرین برآورد ما برای سال ٩٢، كمتر از ٣ درصد تولد نوزاد آلوده به اچ‌ای وی بوده اما با توجه به اینكه انتقال ایدز از طریق روابط محافظت نشده و تعداد زنان مبتلا به ایدز افزایش داشته، باید برای پیشگیری از افزایش بارداری‌های پرخطر و انتقال ایدز از مادر به نوزاد، پیش‌آگهی كنیم چون رقم اندك موارد انتقال ایدز از مادر به نوزاد می‌تواند این تفكر را به ذهن برخی متبادر كند كه اولویتی برای اقدامات پیشگیرانه قایل نشوند.»

چرا عقیم كنیم؟
سازمان بهزیستی كشور هم در مخالفت با عقیم‌سازی زنان كارتن‌خواب، نگاهی همسو با وزارت بهداشت دارد. مجید رضا‌زاده؛ رییس مركز توسعه پیشگیری سازمان بهزیستی كشور در گفت‌وگو با «اعتماد» در توجیه این مخالفت می‌گوید: «چرا یك زن معتاد باید عقیم شود؟ او امروز معتاد است اما شاید شش ماه یا یك سال دیگر اعتیاد خود را ترك و درمان كرد و به جامعه و خانواده بازگشت و تمایل به بارداری و فرزندآوری داشت. ما امروز وسایل پیشگیری از بارداری در اختیار كارتن‌خواب‌ها و معتادان پرخطر می‌گذاریم تا به طور موقت از بارداری پیشگیری كنند. واقعیت این است كه این افراد، روابط جنسی نا ایمن و پرخطر و متعدد و با افراد غیر همسرشان دارند كه باید از بارداری پیشگیری كنند و هیچ كس هم مایل نیست كه آنها در چنین شرایطی باردار و صاحب فرزند شوند.»