به وبلاگ یس خوش آمدید

آشنایی با یهودیان ایرانی
بسیاری از یهودیان ایران تا قبل از اجباری شدن نام خانوادگی توسط رضا شاه دارای نام خانوادگی دائم نبودند. از این رو معمولاً از اسامی به صورت سنتی یهودی استفاده کرده و هر شخص با نام پدرش به همراه بار (برای مردان، معادل ابن)(مثلا نیسیم بار سلوماه) یا بت (برای دختران) (به‌طور مثال ساره بت آشر) شناخته می‌شد. یهودیان به صورت کلی در بین شیعیان در شغلهایی مشغول به کار بودند که یا از نظر مسلمانان منفور محسوب می‌شد مانند: خرده فروشی، رنگرزی، مطربی، آوازخوانی، رقاصی، فروشنده تریاک و مشروبات الکلی.[1] بعضی دیگر در شغلهایی که در بین یهودیان در تمامی دنیا رایج است مشغول به کار بودند. نمونه‌هایی از این شغلها عبارتند از: پزشکی، صرافی، طلافروشی، نقره فروشی و مسفروشی. بعد از اجباری شدن نام خانوادگی بسیاری یهودیان این شغلها را به عنوان نام خانوادگی خود انتخاب کردند. از آن جمله می‌توان به ابریشمی، الماسی، بلوریان، دهقان، فلاح، زرگر، زرگرزاده، زرگران، زرین دست، زرینکوب، جواهریان، گوهری، صراف، صراف زاده، صراف پور، صراف نژاد، بانکی، طلایی، حکاکیان، طلاسازان، عطاریان، فالگیر، فرش فروش، قصاب، حلیمی، حناساب، کدخدا، کفاش، خاکشوری (خریدار خاک طلا از طلافروشی)، کمانچه کش، لحافدوز، معلم، نجار، نجاریان، پنیریان، پزشکی، پزشک زاده، حکیمی، حکیمزاده، وکیل، پینه‌دوز، روانشناس، شاعر، شوکت (ذبح‌کننده کوشر)، توتونی، ذهابیان (طلافروش) اشاره کرد.[2] بعضی دیگر از یهودیان نام‌های یهودی را فارسی کردند یا پسوندهای فامیلی قبلی را حذف و از پسوندهای -پور (پسر، معادل بار به زبان عبری)، نژاد و -زاده استفاده نمودند. مثلاً از آن جمله ربیع‌زاده (فرزند ربی (حاخام))، ربیع پور (پسر ربی (حاخام))، ربیع‌نژاد (از نژاد ربی(حاخام))، حاخام زاده (فرزند حاخام)، حکمی (حاخامی)، دیانی، دیان زاده (فرزند دیان)، دیانپور (پسر دیان)، دیان نژاد (از نژاد دیان)، جناب پور (پسر راس جالوت)بنی یعقوب (فرزند یعقوب (اسرائیل))، بنت یعقوب (دختر یعقوب (اسرائیل))، یعقوب زاده، یعقوب نژاد (از نژاد یعقوب (اسرائیل))، داوود پور (پسر داوود)، داوودزاده (فرزند داوود)، ناتانزاده (فرزند ناتان)، موسی زاده (فرزند موسی)، موسی پور(پسر موسی)، موسی نژاد (از نژاد موسی)، ابراهیم زاده، ابراهیم نژاد، پورابراهیم.

یهودیانی در که کشورهای بین ایران و روسیه مانند ازبکستان، تاجیکستان، گرجستان زندگی میکردند از ترکیب نام‌های فارسی و روسی استفاده میکردند. بسیاری به جای پسوند -زاده و یا -پور از پسوند روسی -وف استفاده میکردند. به‌طور مثال آبراموف (پسر ابراهیم)، شبتایوف (پسر شنبه)، حسیدوف (پسر فرد درستکار)،

بعضی دیگر از نام‌های عبری استفاده کردند مانند، حیم، هارونی، لاویان، لاوی، لوایی، لیویان (به معنی تعلق به قبیله لاویان)، کهن (کوهن)، کهنپور (پسر کوهن)، کهنزاده (فرزند کوهن)، کهن نژاد (از نژاد کوهن)، کهنصدق، دیانی،دیان زاده، دیانپور، موسوی (از تبار موسی).

به دلیل اینکه معمولاً یهودیان در امپراطوری عثمانی که سنی مذهب بود دارای شرایط بسیار بهتری نسبت به ایران بودند بسیاری در تجارت با ترکیه عثمانی بودند. این یهودیان معمولاً نام‌های خانوادگی مرتبط با شغل خود با پسوند ترکی -چی برای خود انتخاب می‌کردند. از آن جمله ساعتچی، طلاچی، نقره چی، مس چی، قلم چی، شالچی، دستمالچی، گیوه چی، چادرچی، قالیچی، فرشچی، پوستچی، عتیقه چی، آیینه چی، جورابچی، پنبه چی، سیمچی، ترمه چی، عرقچی (فروشنده عرق).

در شهرهایی که جمعیت یهودی قابل توجهی وجود داشت بسیاری یهودیان نام آن شهر را به عنوان نام خانوادگی خود انتخاب کردند. ولیکن این نوع نام خانوادگی منحصر به فرد در بین یهودیان نیست و بسیاری جنتیلهای مسلمان نیز از چنین نامهایی استفاده کردند. به‌طور مثال شیرازی، تهرانی، یزدی، اصفهانی، نهاوندی، دماوندی، همدانی، تبریزی، مشهدی، دیلمانی،کاشانی،گلپایگانی، گرجی، شمالی.

بعضی یهودیان از اسامی اسلامی برای اطلاق به مفهومهای یهودی استفاده می‌کردند. یه عنوان مثال اطلاق سید به فرد کوهن، مهدی برای ماشیاخ[3] یا حاجی برای فردی که زیارت اورشلیم انجام داده باشد.