به وبلاگ یس خوش آمدید

رابطه با عربستان سعودي؛
چالشي ديگر
علاوه بر سه چالش عمد هاي كه بيان شد
يمن در روابط خود با عربستان سعودي با
مسئله اي تاريخي روبه روست كه به روابط دو
كشور جهت مي دهد و شيوه نگرش دو جامعه
و دو دولت را نسبت به يكديگر تبيين
مي كند. ورود عربستان سعودي به ششمين
جنگ صعده، سؤالات فراواني درباره چرايي و
مؤلفه هاي مؤثر بر جهت گيريِ يمنيِ عربستان
مطرح ميسازد. براي درك جهت گيري نوين
عربستان سعودي در قبال تحولات داخلي
يمن، توجه به بستر تاريخي اين جهت گيري
ضروري است. در واقع بدون در نظر گرفتن
مؤلفه هايي كه حداقل در قرن بيستم جهت
سياس تهاي طرفين در قبال يكديگر را
تعيين كرده است، درك صحيحي از تعامل
كنوني يمن و عربستان بهدست نمي آيد، زيرا
اين بستر تاريخي كماكان بر نگرش ها اثرگذار
است و به سياست ها جهت مي دهد. به علاوه
به باور صاحبنظران، آيند ه ثبات و امنيت
داخلي يمن مستقيماً با نگرش و سياست هاي
عربستان در قبال اين كشور مرتبط است.
در نيمه اول قرن بيستم يكي از
مهم ترين مسائل مؤثر بر روابط دو كشور،
رقابت خاندان آل حميد الدين و آل سعود
براي بسط نفوذ و حيطه اعمال قدرت خود در
شبه جزيره عرب بود. اين رقابت و اختلاف بر
سر مناطق مرزي و سرزمين هاي دو طرف
بين دو پادشاهي، سرانجام منجر به
لشكركشي امام يحيي به عربستان شد . در
نتيجه جنگي كه در اوايل ده ه 1930 رخ
داد، يمن شكست خور د و با ميانجي گر ي
كشورهاي عربي توافقنامه اي بين كشور امضا
شد كه كنترل سرزمين هاي مورد ادعاي يمن
و نيز سرزمين هاي ديگري در مناطق جيزان،
عسير و نجران را به عربستان سعودي سپرد
به علاوه .(Cordesman, 2003, p.64)
سعودي ها براي تحقير آل حميدالدين، امام
يحيي را مجبور به پرداخت غر امت جنگي

كردند. شكست امام يحي ي و تحميل
توافقنامه طائف به يم ن، حتي با استحا ل ه
نظام امامت به جمهوري و وحدت دو يمن و
مرور قريب به 8 دهه همچنان بر حافظ ه
تاريخي ملت يمن سنگيني م يكند.
پس از امضاي توافقنامه طائف در سال
1934 ، تمامي تحولاتي كه در روابط يمن و
عربستان رخ داده، متأثر از اين توافقنامه و در
جهت تقويت يا تضعيف آن رخ داده است . از
يكسو سعودي ها در صدد نهايي كردن اين
توافقنامه و تعيين مرزهاي دو كشور براساس
آن بودند و از سوي ديگر يمني ها با استناد به
بندي در اين توافقنامه، آن را موقت
مي دانستند و از پذيرش آن به عنوان اساس
تعيين مرزها خودداري مي كردند.
احساس حقارت يمني ها كه در مخالفت
آنها با تعيين مرزها بازتاب يافت و نيز
جمعيت و توانايي هاي يمن در مقايسه با
عربستان (پيش از دوره شكوفايي نفتي ) به
رواج نوعي يمن هراسي در عربستان منجر
شد. روايت ناموثقي در جامعه يمن رايج است
كه بر اساس آن ملك عبدالعزيز مؤسس و
باني پادشاهي عربستان سعودي، هنگام مرگ
فرزندان ارشد خود را گرد آورده به آنها گفت:
راحتي شما در ضعف يمن است و »
، الريس، 1998 ) « بهروز يتان در رنج آن
ص 131 ). صرف نظر از صحت و سقم اين
روايت، خطمشي سعودي ها در قبال يمن در
طول قرن بيستم مؤيد باور آل سعود به
مضمون آن است. بدين ترتيب عربستان
سعودي از دهه 1930 سياست هايش در قبال
يمن را بر مبناي همين نگرش بدبينانه به
تحولات اين كشور دنبال كرده است . محو ر
اين سياست ها تا سال 2000 ، پيشگير ي از
قدرت گيري نظامي يمن بوده كه در دوره هاي
مختلف نمودهاي متفاوتي داشته است.
عربستان در دهه 1960 در مقابل
كودتاي عبدالله السلال، به حمايت از
سلطنت طلبان يمني پرداخت ، زير ا بيم آن
مي رفت كه نظام جمهوري با حمايت جمال
عبدالناصر، به قدرتي تجديدنظرطلب در
جنوب شبهجزيره عرب تبديل شده، براي
تعديل و يا لغو توافقنامه طائف دست به
تحركاتي بزند. تحت تأثير اين امر سعودي ها
تا زمان سقوط عبدالله السلال در سال 1967
دست از حمايت سلطنت طلبان – دشمنان
سابق خود – برنداشتند.
به علاوه، عربستان با وحدت دو يمن
شمالي و جنوبي – كه قدرتي مضاعف براي
بازنگري توافقنامه طائف به يمن شمالي
مي داد – مخالف بود. در واقع كودتاهاي پي
در پي ده ه 1970 اغلب به دليل حركتحكومت هاي يمن به سمت وحدت و با
حمايت عربستان صورت مي گرفت. عربستان
در سال 1990 بزر گ ت رين مخالف وحدت
يمن بود و پس از وحدت به تحر ك
گسترده اي براي تجزيه يمن پرداخت. با وقوع
جنگ تجزيه سال 1994 ، عربستان سعودي
مي ناميد « كمونيست » به كساني كه آنها را
يعني علي سالم البيض و رفق ايش با ارسال
پول و اسلحه كمك كرد و حتي خلبانان
مزدور اروپايي را براي كمك به تجزيه طلبان
.( اجير كرد (أليسون، 2009
افزون بر اين ، عربستان از فعاليت
شركت هاي نفتي بين المللي در سرزمين هاي
يمن جلوگيري مي كرد و عمليات اكتشاف
نفت در يمن را با هشدار دادن به اين
شركت ها با مانع مواجه مي ساخت (لويس،
146 ). عربستان همچنين به حمايت ،1998
از اپوزيسيون يمني م ي پرداخت. هدف
سعودي ها از چنين فعاليت هايي، فشار بر
صنعاء براي پذيرش توافقنامه طائف به عنوان
مبنايِ تعيين مرزهاي دو كشور و نهايي
كردن آن بوده است.
نقطه عطف روابط يمن و عربستان
توافقنامه جده 2000 بود كه سند گذار از
مرحله رويارويي به مرحله هم زيستي و
همكاري در روابط دو كشور بود. دولت يمن
با امضاي توافقنامه جده نه تنها توافقنامه
طائف را رسميت بخشيد ، بلكه تمامي
اختلافات مرزي دو كشور را براساس همان
( توافقنامه به پايان رساند (الماوي، 2009
عربستان سعودي با رسيدن به هدف نخست
خود در قبال يمن، ديگر از تجزيه يمن و يا
اپوزيسيون آن حمايت نكرد و برخلاف سال
1994 در سال هاي 2004 تا 2009 در مقابل
حوثي ها با دولت يمن همكاري اطلاعاتي
داشت و در دور ششم جنگهاي صعده
مستقيماً عليه حوثي ها وارد جنگ شد.

ورود عربستان سعودي به
جنگ صعده؛ دلايل و انگيزهها
دلايل ورود عربستان به جنگ صعده را
مي توان در پنج مورد زير خلاصه كرد:
1. رقاب تهاي منطق هاي ايران و
عربستان سعود . ي عربستان
سعودي حوثي ها را متحدان بالقو ه
ايران مي داند و قدرت گيري آنها در
يمن را مكمل هلال شيعي مي داند؛
2. فعاليت فزاينده القاعده در يمن. در
اوايل سال 2009 دو زيرمجموع ه
سازمان القاعده در يمن و عربستان
سازمان القاعده در » ادغام شده
را تشكيل دادند . در « جزيره العرب
بيانيه تأسيس اين سازمان بيانشده بود كه ستيزه جويان از خاك
يمن براي تدارك حملات به خاك
سعودي و وراي آن بهره خواهند
.( گرفت (أبوالطالب، أكتبر 2009
3. تضاد و تقابل زيد يها با سلف يگري
و وهاب يگري و نزديكي آنها به
شيعيان دوازده امام . ي با توجه به
وجود اقليت هاي شيعه و اسماعيلي
در عربستان، خطر تعامل شيعيان و
زيدي ها بر ثبات داخلي عربستان
باعث نگراني سعودي ها شده است.
4. جايگزي نهاي خطرناك يمن متح . د
عربستان سعودي با توجه به نهايي
شدن توافقنامه طائف از
جايگزين هايي كه در صورت سقوط
حكومت علي عبدالله صالح و تجزيه
يمن احتمالاً به وجود خواهند
آورد؛ استقبال نمي كند.
5. تأثير هرگونه بيثباتي و ناامني در
يمن بر عربستان سعود . ي به دليل
پيوستگي امنيتي دو كشور در ابعاد
سرزميني (بهخصوص تنگه
باب المندب) و جمعيتي
(پناهندگان يمني در عربستان)،
بالطبع تداوم هرگونه ناامني در
يمن به درون عربستان سعودي
سرريز خواهد شد.
عربستان سعودي عمدتاً تحت تأثير
مسائل فوق و با توجه به ناتواني ارتش يمن
در سركوب حوثي ها و خطرات طولاني شدن
جنگ صعده و نيز كشيده شدن رويارويي
ارتش يمن و حوثي ها به مناطق جنوبي
پادشاهي، وارد جنگ شد و پس ا ز
رويارويي هاي گسترده با حوثي ها توانست آنها
را وادار به عقب نشيني كند (رك الحوثي،
2010 ). هرچند اين كشور نتوانست به هدف
غير اعلاني خود در از ميان برداشتن كامل
قدرت حوثي ها از جنوب مرزهاي خود دست
يابد.
توجه به روابط آن با عربستان از آن
جهت حائز اهميت است كه مسائل تاريخي
موجود در روابط دو كشور، عربستان را به
بازيگر عمده اي در صحنه داخلي يمن تبديل
كرده است. در اين زمينه توجه به اين نكته
لازم است كه حزب الحق و تشكل جوانان
مؤمن دو تشكل سياسي رسمي و غيررسمي
حوثي ها ابتدا در مقابل فعاليت سياسي و نيز
فرهنگي سلفي هاي سعودي در يمن تأسيس
شدند.
به علاوه بسياري از يمني ها علي عبدالله
صالح را به فروش منافع ملي يمن (توافقنامهجده) در ازاي تحكيم و تثبيت حكومت خود
متهم مي كنند، لذا سعودي ها به هرگونه
تحولي به مثابه زنگ خطري براي بازبيني و
يا لغو يكجانبه توافقنامه جده مي نگرند. تحت
تأثير اين نگرش، سعودي ها نقش فعالي در
يمن بازي مي كنند تا علاوه بر پيشگيري از
تضعيف و يا سقوط حكومت صالح از تبديل
شدن آن به سرزميني براي عمليات
تروريستي عليه خاك عربستان جلوگيري
كنند.